Độc hoạt

Độc hoạt, công dụng cây độc hoạt, địa chỉ bán độc hoạt

Độc hoạt mọc hoang hay được trồng lấy củ để chữa bệnh, độc hoạt được sắt nhỏ phơi khô

Độc Hoạt Hadix Angeliae Pubescentis)

Độc Hoạt hay Hương Độc Hoạt là rễ của cây Mao Đương qui (Angelica Pubescens Maxim. F. biserrata Shan et Yuan.) thuộc họ Hoa Tán (Umbelliferae). Độc hoạt dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách Bản kinh. Chưa thấy có ở Việt nam. Ở Trung quốc sản xuất chủ yếu ở Tứ xuyên và Hồ Bắc nên gọi là Xuyên Độc hoạt là thứ tốt nhất hiện nay.

Theo sách Đỗ tất Lợi còn giới thiệu nhiều vị Độc hoạt khác nhau như Xuyên Độc hoạt (?) (Radix angelicae tuhuo), Ngưu vĩ độc hoạt (Radix Heraclei Hemsleyani), Cửu nhởn độc hoạt, không phải là vị thuốc Độc hoạt trong bài này.

Tính vị qui kinh:

Vị cay, đắng, ôn. Qui kinh Can, Thận, Bàng quang.

Theo các sách thuốc cổ:

• Sách Bản kinh: Khổ, bình.
• Sách Danh y biệt lục: ngọt, hơi ôn, không độc.
• Sách Cảnh nhạc toàn thư: vị đắng, tính hơi lương.
• Sách Trân châu nang: nhập túc thiếu âm thận, thủ thiếu âm tâm kinh.
• Sách Dược phẩm hóa nghĩa: nhập Tâm can thận bàng quang.

Thành phần chủ yếu:

Angelol, angelicone, bergaptenostholumbelliferone, scopoletin, angelic acid, tigic acid, palmitic acid, linoleic acid, oleic acid, dầu thực vật.

Tác dụng dược lý: độc hoạt

A.Theo Y học cổ truyền:

Trừ phong thấp chỉ thống, giải biểu. Chủ trị chứng phong thấp tý thống, thiếu âm đầu thống, ngứa ngoài da do thấp, phong hàn biểu chứng kiêm thấp.

Trích đoạn Y văn cổ:

• Sách Bản kinh: " chủ phong hàn, kim sang, nữ tử sán hà, uống lâu người khỏe".
• Sách Danh y biệt lục: " trị các chứng phong, các khớp đau do phong".
• Sách Dược tính bản thảo: " trị chủ phong thấp lãnh, bôn suyễn nghịch khí, da cơ ngứa khó chịu, chân tay giật đau, lao tổn, chủ phong độc lợi đau".
• Sách Bản thảo chính nghĩa: " phong từ thắt lưng và bụng dưới trở xuống dùng Độc hoạt trị các chứng nhức đau, nuy tý do phong hàn thấp khí dùng Độc hoạt có thể khỏi ngay, chứng nhọt phát ở phần âm chưa vỡ miệng thì tiêu, đã vỡ miệng thì chóng lành."

B.Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại: độc hoạt

1. Thuốc có tác dụng giảm đau, an thần và kháng viêm rõ rệt.
2. Thuốc nước và thuốc sắc Độc hoạt đều có tác dụng hạ áp rõ rệt nhưng thời gian ngắn. Độc hoạt chích tĩnh mạch có tác dụng hưng phấn hô hấp. Độc hoạt còn có thành phần có tác dụng ức chế ngưng tập tiểu cầu trên ống nghiệm.
3. Thuốc có thành phần chống lóet bao tử, đối với hồi tràng thỏ, thuốc có tác dụng co thắt.
4. Theo tài liệu nghiên cứu của Trung quốc thì vị Độc họat có tên là Angolica dahurica (Fisch.Hoffm.) Benth et Hook.f.ex.Franch.et Sar. ( theo Hưng an Bạch: nước sắc thuốc chỉ có tác dụng ức chế trực khuẩn lao, trực khuẩn đại tràng lî, thương hàn, trực khuẩn mủ xanh và phẩy khuẩn tả).

Liều dùng và chú ý:

• Liều thường dùng: 3 - 10g uống, cho vào thuốc thang.
• Chú ý: thận trọng lúc dùng với bệnh nhân âm hư huyết táo, không dùng cho chứng nội phong.
• Độc hoạt thường phối hợp với Khương hoạt vì 2 vị đều trị chứng phong thấp, nhưng Khương hoạt tác dụng tốt đối với đau phần trên cơ thể, còn Độc hoạt tác dụng chủ yếu đối với chứng đau phần dưới cơ thể.

Trị trúng phong cấm khẩu, lạnh toàn thân, bất tỉnh nhân sự:

Độc hoạt 160g, rượu 1 thăng, sắc còn nửa thăng, uống (Thiên Kim Phương).

Trị răng sưng đau:

Độc hoạt nấu với rượu, ngậm. Nếu chưa công hiệu dùng Độc hoạt, Điạ hoàng mỗi thứ 120g, tán bột, mỗi lần dùng 12g sắc với một chén nưđc, uống nóng, uống xong nằm một lát rồi uống tiếp (Trửu Hậu Phương).

Trị trúng phong không nói được:

Độc hoạt 40g, 2 thăng rượu, sắc còn 1 thăng, Đại đậu 5 chén sao, lấy rượu nóng nấu uống lúc còn nóng (Tiểu Phẩm Phương).

Trị các khớp xương đau nhức:

Độc hoạt 6g, Đương quy 4g, Phục linh 4g, Bạch thược dược 4g, Hoàng kỳ 4g, Cát căn 4g, Nhân sâm (hoặc Đảng sâm) 2g, Cam thảo 1,2g, Can khương 1,2g, Phụ tử chế 1,2g, Đậu đen 6g, sắc, chia 3 lần uống trong ngày (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

Trị các chứng phong hư sau khi sinh:

Độc hoạt, Bạch tiên bì, mỗi thứ 120g, sắc với 3 thăng nước còn 2 thăng, chia làm 3 lần uống (Tiểu Phẩm Phương).

Trị trúng phong cấm khẩu, răng cắn chặt:

Độc hoạt 20g, Xuyên khung, Xương bồ, mỗi thứ 6g. Sắc uống (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

Trị khớp xương đau nhức:

Độc hoạt 12g, Đỗ trọng 12g, Phòng đảng sâm 12g, Hy thiêm thảo 12g, Kim ngân hoa 12g, Hà thủ ô 12g, Thổ phục linh 12g, Kê huyết đằng 12g, Cam thảo 4g, Cốt toái bổ 12g, Thục đia 12g, Can khương 4g, Quế chi 8g, Xuyên khung 8g, Ngưu tất 8g, Xuyên quy 12g. Sắc uống ngày 1 thang (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

Trị các khớp xương đau nhức, vận động khó khăn, phong thấp, bụng đau:

Độc hoạt, Tang ký sinh, Xuyên khung, Đương quy, Ngưu tất, Cẩu tích, Sinh điạ, Thiên niên kiện, mỗi vị 8 – 12g. Sắc uống (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

Trị khớp đau mạn tính do phong thấp, thiên về chi dưới:

Độc hoạt 12g, Tang ký sinh, Tần giao, Tế tân, Quy thân, Sinh điạ, Bạch thược, Xuyên khung, Phòng phong, Nhục quế, Phục linh, Nhân sâm, Cam thảo, Đỗ trọng, Ngưu tất mỗi thứ 8g. Sắc uống (Độc Hoạt Ký Sinh Thang - Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

Trị cảm mạo phonghàn, đầu đau, cơ thể đau, táo bón:

Độc hoạt 8g, Ma hoang 4g, Xuyên khung 3,2g, Đại hoàng 8g, Cam thảo 4g, Sinh khương 4g. Sắc uống (Độc Hoạt Thang - Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

Trị khớp viêm do phong thấp, lưng đùi đau nhức, tay chân co rút:

Độc hoạt 12g, Tần giao 12g, Phòng phong 12g, Tế tân 4g sắc uống. Cũng có thề dùng Độc hoạt nửa cân nấu thành cao, mỗi lần uống một muỗng cà phê, ngày 2 lần với nước (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

Trị phế quản viêm mạn tính:

Độc hoạt 9g, cho đường đỏ 15g, theo tỉ lệ, chế thành cao, chia 3-4 lần uống trong ngày. Bệnh viện số4 tỉnh /ũ Hán dùng bài này trị cho 450 ca bệnh nhân kết quả tốt 73,7% (Độc Hoạt Chỉ Khái Thang – Vũ Hán Tân Y Dược Tạp Chí 1971, 3: 24)

Trị vảy nến:

Tác giả dùng Độc hoạt uống và bôi, kết hợp chiếu tia tử ngoại sóng dài, trị 92 ca, đạt kết quả khỏi với tỷ lệ 66, 3%, có kết quả truớc mắt 93,5% . Cách làm: mỗi lần trước khi chiếu tia tử ngoại 1 - 2 giờ, uống viên Độc hoạt (viên Độc hoạt 30mgviên, tương đương 3,75g thuốc sống), liều lượng 36mgkg, uống sau bữa ăn, đối với một số bệnh nhân, trước lúc chiếu tia bôi 1% thưốc mỡ Độc hoạt hoặc 0,5ml thuốc nước Độc hoạt. Chiếu tia tử ngoại mỗi tuần 6 lần, bắt đầu 35 lần, mỗl lần 15 - 20 phút, tìếp sau là 30 - 40 phút, 26 lần là một lìệu trình (Lý Phong Kỳ - Trung Hoa Lý Liệu Tạp Chí 1983, 3: 144).

Trị bạch điến phong:

Dùng loại Độc hoạt Heracleum hemsleyanum Diels . (Ngưu vĩ Độc hoạt) 1% chế thành cao nước bôi, kết hợp tắm ánh nắng mặt trời, đã trị cho 307 ca tỉ lệ, kết quả 54,4% (Tạp chí Bệnh Ngoài Da Lâm Sàng 1982, 3:122).

Địa chỉ bán độc hoạt, nơi bán độc hoạt chữa bệnh

Độc hoạt được sử dụng nhiều trong những bài thuốc bắc, vị thuốc dùng với liều rất nhỏ.