Kha tử

Kha tử, công dụng quả kha tử, địa chỉ bán trái kha tử

Cây kha từ là cây mọc hoang người ta sử dụng quả kha tử để chữa bệnh, hiện nay người ta chủ yếu nhập kha tử từ nước ngoại, quả được thu hoạch để sây khô sử dụng, có một số nơi tác hạt kha tử chỉ lấy vỏ quả quả để sử dụng chữa bệnh.

Kha tử   ( Fructus Terminaliae Chebulae)

Kha Tử còn có tên là Kha lê lặc, Kha lê là quả chín phơi hay sấy khô của cây kha tử ( cây chiêu liêu), tên thực vật là Terminalia chebula Retz hoặc cây Dung mao Kha tử T.Chebula Retz var Tomentella Kurt thuộc họ Bàng ( Combretaceae). Kha tử dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách Dược tính bản thảo với nguyên tên Kha lê lặc.

Cây Kha Tử hay Chiêu liêu ( Myrobolan de commerce) mọc ở miền Nam, Campuchia ( còn gọi là Sramar), Lào, An độ, Miến điện, Thái lan và miền Nam Trung quốc. Vào tháng 9, 10, 11 quả chín hái về phơi khô làm thuốc.

Tính vị qui kinh: trái kha tử

Vị đắng, sáp, tính bình, qui kinh Phế, Đại tràng.

Theo các sách thuốc cổ:

• Sách Dược tính bản thảo: vị đắng ngọt.
• Sách Tân tu bản thảo: vị đắng ôn, không độc.
• Sách Hải dược bản thảo: vị chua sáp ôn, không độc.
• Sách Lôi công bào chế dược tính giải: nhập 5 kinh Phế Can Tỳ Thận Đại tràng.
• Sách Bản thảo cầu chân: nhập Đại tràng, Vị kinh.

Thành phần chủ yếu:

Kha Tử có hàm lượng Tanin 20 - 40%, quả thật khô có thể đến 51,3% gồm acidelagic, acidgalic và acidluteolic, acidchebulinic ( 3 - 4%). Trong nhân còn có 36,7% dầu vàng nhạt, trong.

Tác dụng dược lý: quả kha tử

1. Do thành phần chất Tanin cao thuốc có tác dụng thu liễm, cầm tiêu chảy.
2. Chế phẩm Kha tử có tác dụng ức chế in vitro một số vi khuẩn như trực khuẩn mủ xanh, trực khuẩn bạch hầu, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella typhi, tụ cầu vàng và liên cầu khuẩn tán huyết.
3. Ngoài chất Tanin ra, thuốc còn có thành phần gây tiêu chảy ( laxative) như Đại hoàng trước gây tiêu chảy, tiếp theo lại có tác dụng thu liễm.
4. Chiết xuất cồn của thuốc có tác dụng chống co thắt ( antispasmodic) tương tự như papaverine.

Ứng dụng lâm sàng: kha tử

1.Trị tiêu chảy trẻ em: Tác giả Chu vĩnh Hậu dùng Kha tử, Phòng phong, Trần bì, Mạch nha đều 5 - 10g, Cát căn, táo mèo đều 5 - 20g. Thương thực do ăn, bú cho thêm Kê nội kim 5 - 10g, Mộc hương 3 - 5g; thấp nhiệt nặng gia Hoàng cầm, Trần bì đều 5 - 10g; Tỳ hư gia Ô dược 5 - 10g, Túc xác 3 - 5g. Trị 230 ca khỏi 227 ca, không kết quả 3 ca ( Báo Trung y dược Cát lâm 1983,1:25).

2.Trị tiêu chảy, lî mạn tính:

• Kha lê lặc tán: Kha Tử lượng vừa đủ, nướng giòn tán bột mịn, mỗi lần uống 4 - 6g, ngày 2 lần với nước cơm.
• Kha tử tán: Kha tử 10g, Hoàng liên, Mộc hương đều 5g làm thuốc tán, mỗi lần uống 3 - 6g, ngày 3 lần với nước sôi nguội.
• Kha tử bì tán: Kha tử, Quất bì đều 10g, Cù túc xác 6g, Can khương 5g, làm thuốc bột mỗi lần uống 5 - 10g, ngày uống 3 lần với nước sôi nguội. Trị chứng tả lî thiên hàn.
• Kha tử 12 quả, 6 quả để sống, 6 quả nướng bỏ hạt sao vàng tán nhỏ. Nếu lî ra máu dùng nước sắc Cam thảo uống thuốc; nếu lî ra mũi dùng uống với nước Chích thảo.

3.Trị ho lâu ngày mất tiếng:

• Kha Tử thanh ẩm thang: Kha tử, Cát cánh đều 10g, Cam thảo 6g sắc uống.
• Kha tử, Đảng sâm đều 4g sắc với 400ml nước cô đặc còn 200ml chia 3 lần uống trong ngày.

Kha tử còn kết hợp với Nhân sâm, Ngũ vị tử, Cáp giới để trị chứng ho suyễn lâu ngày do phế hư; trường hợp kèm mất tiếng dùng Kha tử phối hợp với Cát cánh, Sinh Cam thảo, Sơn đậu căn sắc uống.

Liều lượng thường dùng và chú ý:

• Liều 3 - 10g cho uống thuốc thang hoặc thuốc tán.
• Trường hợp dùng để trị tiêu chảy nên dùng Kha tử nướng, trường hợp ho mất tiếng nên dùng Kha tử sống, nếu là quả Kha tử xanh tác dụng càng hay.
• Trường hợp bệnh nhân có triệu chứng thấp nhiệt tích trệ không nên dùng độc vị Kha tử.

Cách trị ho, viêm họng bằng kha tử: Trị viêm họng, nuốt khó, đau: Nướng hoặc rang quả kha tử sau đó đập giập và ngậm quả kha tử, nuốt nước từ từ cho đến khi hết chất chát. Vài giờ sau nếu chưa cảm thấy hết khó chịu thì ngậm 1 quả nữa. Thường nên ngậm ngay khi cảm thấy họng nuốt khó, chỉ cần ngậm 1 quả kha tử đã hết rát họng. Nếu đã viêm họng nặng trễ thì mỗi ngày ngậm 3 quả, ngậm 2 – 3 ngày thì viêm họng, ho khan tiếng, tắt tiếng đều khỏi.

Điều trị ho có đờm cho bé: Nướng kha tử lên, sau đó thả vào cốc nước ấm có pha chút muối cho bé ngậm rồi nuốt nước từ từ từ.Hoặc thay nước ấm bằng mật ong cho bé ngậm.

– Xích bạch lỵ: 12 quả kha tử, 6 quả để sống, 6 quả để nướng bỏ hạt, sao vàng và tán nhỏ. Nếu lỵ ra máu thì dùng nước sắc cam thảo mà chiêu thuốc, nếu lỵ ra mùi, thì dùng nước sắc cam thảo chích.

– Ho lâu ngày: Dùng kha tử, đang sâm mỗi vị 4g hòa với 400ml, còn ½ chia uống 2 lần.

– Ỉa chảy lâu ngày: Kha tử 10g, tán bột, hòa với cháo ăn.

– Chữa ho khan tiếng do phế hư: Kha tử giã dập, bỏ hạt 8g, cát cánh 10g, cam thảo 6g. Sắc 3 nước, cô lại còn 200ml chia làm 4 lần uống trong ngày. Dùng thuốc đến khi nào khỏi.

– Chữa ngộ độc do thức ăn nhiễm khuẩn: Kha tử nướng chín bỏ hạt 8g, Hoàng liên 5g, mộc hương 5g làm bột mịn. Chia làm 3 uống trong ngày, chiêu với nước sôi để nguội.

– Kha tử chữa viêm họng đỏ cho người lớn: Bổ quả Kha tử làm 4 miếng, mỗi lần ngậm 1 miếng, sau 10 phút nhấm nhẹ cho bong miếng hạt (bỏ hạt đi). Tiếp tục ngậm thịt quả và nuốt từng chút nước. Ngậm liên tục 24 giờ hết khoảng 2 – 4 quả, kết hợp dùng thuốc nâng cao sức đề kháng của cơ thể: Vitamin A 5000UI x 1 viên/ngày, Vitamin C 100mg x 3 viên/lần x 3 lần/ngày. Mỗi liệu trình dùng thuốc từ 2 đến 5 ngày tùy từng trường hợp.

– Hỗ trợ điều trị tiêu chảy ở trẻ em: Kha tử, Trần bì, Phòng phong, Mạch nha mỗi thứ từ 5 đến 10g, Sơn tra, Cát căn, mỗi thứ từ 5 đến 20g.

Nếu bị thương thực do ăn, do bú cho thì cho thêm từ 5 – 10g Kê nội kim, 3 – 5g Mộc hương; thấp nhiệt nặng gia Hoàng cầm, Trần bì Mỗi thứ từ 5 – 10g; Túc xác 3 – 5g, Tỳ hư gia Ô dược 5 – 10g.

– Hỗ trợ chữa trị tiêu chảy, lỵ mạn tính:

+ Kha tử tán: Mộc hương, Hoàng liên đều 5g Kha tử 10g, làm thuốc tán, mỗi lần uống 3 – 6g, ngày 3 lần với nước sôi nguội.

+ Kha lê lặc tán: Kha tử, nướng giòn đen tán thành bột mịn, dùng mỗi lần khoảng 4 – 6g, ngày 2 lần với nước cơm.

+ Kha tử bì tán: Kha tử, Cù túc xác 6g, Can khương 5g, Quất bì đều 10g, làm thuốc bột mỗi lần uống 5 – 10g, ngày uống 3 lần với nước sôi nguội. Trị chứng tả lỵ thiên hàn.

+ Lấy 12 quả Kha tử, 6 quả sống, 6 quả đem nướng bỏ hạt sao vàng tán nhỏ. Nếu lỵ ra máu dùng nước sắc Cam thảo uống thuốc; nếu lỵ ra mùi dùng uống cùng nước Chích thảo.

Địa chỉ bán kha tử, nơi bán quả kha tử uy tín

Quả kha tử được nhập khẩu và được đóng gói 1kg để bảo quản sử dụng, kha tử người ta ngậm để chữa viêm hong hay dùng để sắc nước uống.

Sử dụng kha tử để chữa viêm họng cũng phải kiên trì mới thấy được hiệu quả, nước sắc có vị chát.